Wśród arcydzieł architektury i sztuki starożytnego świata szczególne miejsce zajmuje tzw. Siedem Cudów Świata, opisane przez ojca historii Herodota. Kolos z Rodos - ostatni z nich do czasu powstania - był ogromnym miedzianym posągiem wzniesionym przez mieszkańców wyspy Rodos na cześć ich patrona, boga Heliosa. Wygląd tej budowli miał świadczyć o wielkości i potędze mieszkańców wyspy. Jednak los nie przygotował posągu przez długie stulecie i do naszych czasów nie pozostały po nim żadne inne ślady niż wzmianki w pismach starożytnych autorów. Niemniej jednak naukowcy nadal próbują dowiedzieć się, jak naprawdę wyglądał Kolos z Rodos i gdzie dokładnie się znajdował.
Tło powstania Kolosa Rodos
Colossus (z greckiego kolossos - „wielki posąg”) Rodos został wzniesiony na cześć zwycięstwa mieszkańców wyspy Rodos nad potomkiem jednego ze współpracowników Aleksandra Wielkiego, władcy Azja Środkowa, Demetrius Poliorket. Wyposażona w najnowocześniejszy na owe czasy sprzęt wojskowy 40-tysięczna armia nie mogła szturmem zdobyć murów miejskich. Nie pomogła im w tym również duma Poliorketu, ogromnej machiny oblężniczej heleopolis. Nieudane oblężenie Poliorcetes na wyspie rozwścieczyło żelazną wieżę, wyposażoną w tarany i katapulty, wprawioną w ruch przez trzy i pół tysiąca żołnierzy.
Mieszkańcy Rodos chcieli podziękować za zwycięstwo swojemu patronowi, bogu słońca Heliosowi, który według legendy własnymi rękami wydobył wyspę z głębin morskich. Ponadto sprzedaż heleopolis i innych struktur oblężniczych przyniosła miastu ogromne pieniądze na tamte czasy - 300 talentów srebra.
Jak powstał posąg
Kolos z Rodos został wzniesiony w 290 rpne. czyli jego budowa trwała 12 lat. Autorem projektu jest Zające z Lidy, uczeń słynnego Lysippusa. Jako główny materiał wybrano brąz, którego budowa zajęła ponad 13 ton. Ponadto rzeźbiarz zużył 8 ton żelaza i dużą liczbę kamieni. Podstawą posągu były filary spięte żelaznymi belkami. Na kamiennej podstawie „nałożono” żelazną ramę, do której przymocowano odlewane pojedynczo płyty z brązu.
Kiedy kolejny rząd błyszczących brązowych płyt został przymocowany do ramy, wysokość kopca wokół została zwiększona, aby pracownicy mogli zainstalować następny rząd. W ten sposób okazało się, że niedokończony Kolos z Rodos został ukryty przed wszystkimi pod warstwą piasku i kamieni i dopiero po zakończeniu budowy nasyp został rozebrany, a posąg otwarty dla ciekawskich w całej okazałości i wspaniałość.
Kolos Rodos: opis
Jakie niesamowite wrażenie widzieli mieszkańcy Rodos? Piszą o tym starożytni greccy historycy Pliniusz i Herodot. Na marmurowym cokole postać młodego sportowca wznosiła się na ponad trzydzieści metrów, brąz błyszczał jasno w słońcu, dlatego w pogodny dzień żeglarze płynący na wyspę zobaczyli Kolosa Rodos wcześniej niż samą wyspę. Nie tylko aby nadać posągowi Heliosa dodatkowy "słoneczny wygląd", twarz i wieniec na głowie posągu pokryto złotem. Historycy nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaką postawę nadał rzeźbiarz bogu patronowi wyspy: uważa się, że stał z wyciągniętą do przodu ręką z pochodnią, która służyła w nocy jako latarnia morska.
Inni eksperci twierdzą, że w tej pozycji posąg Kolosa Rodos po prostu zawaliłby się do przodu. Ich zdaniem Helios jedną ręką trzymał opadającą na ziemię szatę (która służyła jako dodatkowy punkt podparcia), a drugą podniósł mu oczy, spoglądając przed siebie.
Gdzie stał posąg?
Wydawałoby się, że odpowiedź jest oczywista - na wyspie Rodos. I to z pewnością prawda. Ta wyspa znajduje się na Morzu Egejskim, w pobliżu wybrzeży współczesnej Turcji. Ale dokładnie nie wiadomo, gdzie Rodyjczycy wznieśli pomnik tak ważnego dla nich zwycięstwa militarnego. Istnieją dwie popularne wersje: Kolos Rodyjski znajdował się albo w centrum miasta, w pobliżu świątyni poświęconej Helios lub w porcie, spotykając przybywające statki. Pierwsza wersja wydaje się mniej przekonująca, gdyż w ciasnej polityce greckiej takiemu kadłubowi nie byłoby łatwo znaleźć miejsce, a gdyby można było tam postawić posąg, to po to, by cieszyć się wielkością widowiska, Rodyjczycy musieliby wypłynąć w morze. Jak wiemy, „wielkie rzeczy widać z daleka”. Najprawdopodobniej więc pomnik stał poza miastem. Ale teraz dokładna lokalizacja posągu, a także jego wygląd, można tylko spekulować.
Kolos z glinianymi stopami
Chwal wspaniałość Rodyjczyków i umiejętności rzeźbiarza Kolosa nie trwały długo: około sześćdziesięciu lat. Co wydarzyło się w latach dwudziestych III wieku p.n.e. mi. trzęsienie ziemi zniszczyło posąg, który ustąpił na kolanach (stąd znane przysłowie).
Fragmenty rzeźby leżały na wyspie przez ponad tysiąc lat, aż do 977 AD. mi. nie zostały kupione przez Arabów i wywiezione na przetopienie.
Kolos Rodos w naszych czasach
Niestety ani sam posąg (choć w formie fragmentów), ani przedstawiające go rysunki, a przynajmniej szczegółowe opisy nie zachowały się do historii. Artyści z przeszłości i teraźniejszości, siłą swojego talentu i wyobraźni, pozwalają jednak uformować przynajmniej przybliżoną ideę tego arcydzieła, które łączy w sobie potęgę inżynierii i piękno sztuki architektonicznej. Chociaż według historycznych standardów ogromny posąg na wyspie Rodos stał przez bardzo krótki czas (nieporównywalnie krócej niż egipskie piramidy, latarnia morska w Aleksandrii i inne cuda świata), Kolos z Rodos mocno wszedł w kulturę światową.
Dzisiaj trwają prace mające na celu odrestaurowanie Kolosa Rodos – na wyspie Rodos planują wznieść posąg podobny do antycznego, ale z świetlistego materiału.
